Kożuchowski Jan Wiktor

Trzecie dziecko Bronisława i Jadwigi.

W 1931 r. ukończył gimnazjum matematyczno–przyrodnicze im. Jędrzeja Śniadeckiego w Pabianicach i rozpoczął studia w Wyższej Szkole Handlowej w Warszawie (później zwanej SGPiS).

W 1932 r. rozpoczął równolegle studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. Studia ekonomiczne ukończył w Wyższej Szkole Handlowej (WSH) w Warszawie (1936), a techniczne – na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej (1938).

Pracę zawodową rozpoczął w firmie K. Szpotańskiego w Warszawie (1938). Po roku zmienił pracę i został kierownikiem warsztatów mechaniczno-elektrycznych w firmie ELIS w Warszawie, przy ul. Kazimierzowskiej, gdzie opracował szereg konstrukcji urządzeń elektrycznych, m.in. prądnicę do ładowania akumulatorów napędzaną silnikiem samochodowym wojskowej elektrowni polowej.

Po wybuchu wojny wstąpił na ochotnika do wojska do 3 baonu p-pancernego GISZ (Główny Inspektorat Sił Zbrojnych). Baon ten przekroczył granicę polsko-rumuńską 18.IX.1939 r. i został internowany w Turno Severin. Z obozu internowania uciekł w październiku 1939 r. i przedostał się do Francji gdzie na ochotnika wstąpił do II Dyw. Wojska Polskiego dowodzonej przez gen. Prugara Ketlinga. Po ukończeniu szkoły podoficerskiej zgłosił się na ochotnika do kompanii szturmowej 6 pułku piechoty i w randze kaprala dowodził drużyną. Jego pluton bronił miejscowości Saint Hipolit w Wogezach w czasie wycofywania się Francuzów, w czerwcu 1940 r. został wraz z II Dywizją został internowany w Szwajcarii.

We wrześniu 1940 r. został przeniesiony do obozu uniwersyteckiego dla internowanych w Winterthur koło Zurychu, gdzie jako asystent prof. Schredera z Politechniki w Zurychu prowadził zajęcia z fizyki (początkowo ćwiczenia, a następnie wykłady). W 1941 r. rozpoczął prace doktorską w Politechnice w Zurychu pod kierownictwem prof. Bauera — kierownika Katedry Urządzeń Elektrycznych i pod kontrolą prof. Saksera — kierownika Katedry Matematyki. Po złożeniu 5-ciu egzaminów, w 1945 r. otrzymał stopień doktora nauk technicznych Politechniki w Zurychu (E.T.H.).

Ukończył szkołę podchorążych i otrzymał awans na plutonowego.

Po zdemobilizowaniu w 1945 r. wyjechał do Brukseli na zaproszenie prof. Kazimierza Drewnowskiego do Centrum Studiów zorganizowanego przez Profesora.

W sierpniu 1946 r. powrócił do kraju i podjął pracę w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego, w Departamencie Energetyki. Po utworzeniu Centralnego Zarządu Energetyki kontynuował pracę doradcy. Równolegle podjął pracę w Politechnice Wrocławskiej (PWr) jako kierownik nowo utworzonej Katedry Gospodarki Energetycznej (od 1.I.1947).

Był dziekanem Wydziału Elektrycznego Politechniki Wrocławskiej (1961-62).

Działalność naukową i dydaktyczną Katedry ustawił na problematykę systemów energetycznych, dopiero rodzącą się w świecie. Rozwijanie tej problematyki i jej rozwiązywanie wymagało stworzenia silnej bazy laboratoryjnej, przeprowadzania eksperymentów rzeczywistych w warunkach ruchowych systemu krajowego i podejmowania konkretnych prac użytkowych, tworzących postęp techniczny w tej dziedzinie. Przy Katedrze utworzył Zakład Elektroenergetyki (1948), który realizował wymienione zadania.

W PWr zostało otwarte nowoczesne laboratorium (1952) wyposażone w niezbędne stanowiska badawcze, między innymi w analizator sieciowy prądu przemiennego. Za to stanowisko badawcze Jego zespół otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia (1952). Katedra Gospodarki Energetycznej zajmowała się problematyką eksploatacji i planowania rozwoju systemów energetycznych oraz automatyzacją zarówno poszczególnych urządzeń wytwórczych, jak i całego systemu. Była w kraju jedyną, zajmującą się w sposób kompleksowy wymienioną wyżej problematyką w pełnym ujęciu: od opracowań teoretycznych do praktycznych wdrożeń. Od początku jej istnienia była przez Profesora wyposażona w urządzenia laboratoryjne, umożliwiające prowadzenie badań systemowych.

Urządzenia tego typu jak analizatory sieciowe, maszyny analogowe i cyfrowe wykonane własnymi siłami zabezpieczały unowocześnienie procesu dydaktycznego i przyzwyczajały studentów do korzystania z osiągnięć postępu. technicznego. W prowadzonych zajęciach dydaktycznych zasadniczy nacisk kładziono na teoretyczną stronę studiów, syntetyczne ujmowanie aktualnych i przyszłych potrzeb energetyki. Przyjęto założenie, ze absolwent powinien być przygotowany do samodzielnego, twórczego rozwiązywania podstawowych zadań stawianych przez energetykę. Katedra w ciągu swego istnienia prowadziła około 60 różnych zajęć dydaktycznych, w tym 11 laboratoriów na wszystkich rodzajach studiów zarówno stacjonarnych, jak i eksternistycznych. Około 700 absolwentów uzyskało dyplomy magisterskie i inżynierskie pod okiem Profesora. W roku 1968 katedra zatrudniała 26 pracowników dydaktycznych — wychowanków Profesora, w tym 8 ze stopniem doktora nauk technicznych.

Był współtwórcą Instytutu Energetyki w Warszawie i w latach 1956-1959 pełnił funkcję dyrektora ds. naukowych, kontynuując prace w ośrodku wrocławskim. Do pionierskich prac z zakresu tworzenia postępu technicznego w energetyce można zaliczyć wykonany w Zakładzie pod Jego kierownictwem, “Układ automatycznej regulacji mocy i częstotliwości krajowego system energetycznego”, wdrożony w 1959 r.

Na początku lat sześćdziesiątych, wspomniany Zakład Elektroenergetyki został przekształcony w IASE (Instytut Automatyki Systemów Energetycznych) podporządkowany bezpośrednio Ministrowi Szkolnictwa Wyższego, a zatrudniający w 1969 r. ok. 600 pracowników, w tym 300 z wyższym wykształceniem. Został dyrektorem IASE, które do 1970 r. silnie wspomagało działalność dydaktyczną Katedry przemianowanej na Katedrę Systemów Energetycznych PWr. IASE wyposażyło Laboratoria katedralne, umożliwiło wykonanie kilkuset prac dyplomowych oraz w dużym stopni ułatwiło 26-ciu doktorantom Profesora wykonanie prac doktorskich. Główne prace naukowo-badawcze w IASE Profesor koncentrował na problemach automatyzacji krajowego systemu energetycznego. Wszystkie prace, prowadzone w pełnych cyklach rozwojowych, dotyczyły automatyzacji wytwarzania i przesyłania energii elektrycznej. W celu umożliwienia poprawnej pracy krajowego systemu energetycznego z systemami energetycznymi sąsiednich krajów po ich połączeniu w jeden zespół, opracowano w IASE pod kierownictwem Profesora układ automatycznej regulacji mocy czynnej, wymienianej miedzy systemami, i częstotliwości systemowej. Za prace teoretyczne, projektowe i wdrożeniowe, związane z tym układem, otrzymał wraz z zespołem nagrodę Komitetu Nauki i Techniki (1968). Dzięki ogromnej energii, wytrwałości i głębokiej wiedzy, stworzył warunki sprzyjające prowadzeniu prac naukowo badawczych i wdrożeniowych zarówno w IASE, jak i na uczelni.

Ścisły związek Katedry Systemów Energetycznych PWr z IASE umożliwił zaproponowaną przez Profesora reorganizację studiów, zmierzającą do szkolenia studentów dla potrzeb energetyki według dwóch programów: uczelnianego, obowiązującego w Politechnice Wrocławskiej i zawodowego, realizowanego w IASE, przy zatrudnieniu studentów — na warunkach jego pracowników — od momentu rozpoczęcia studiów do złożenia egzaminu dyplomowego w Politechnice Wrocławskiej. Ta propozycja nie została przyjęta i wkrótce potem IASE został przekazany z resortu szkolnictwa wyższego i oświaty do resortu górnictwa i energetyki. Wtedy Profesor zrezygnował z pracy w IASE i na własną prośbę (1972) został przeniesiony służbowo do Instytutu Elektroenergetyki Politechniki Warszawskiej.

W Politechnice Warszawskiej przystąpił do zorganizowania nowej, w krajowych uczelniach, specjalizacji “Informatyka, Sterowanie i Zarządzanie w Elektroenergetyce”, której został kierownikiem. Opracował program tej specjalizacji obejmujący 4 grupy problemowe: diagnozowanie stanu złożonych obiektów energetycznych, diagnozowanie ich wzajemnej współpracy, automatyzację poszczególnych urządzeń energetycznych i ich zestawów do zespołu systemów energetycznych włącznie i wreszcie planowanie rozwoju systemów energetycznych.

Przy rozwiązywaniu problemów trzech pierwszych grup uwzględniono praktyczne możliwości tworzenia systemów informatycznych przy wykorzystaniu minikomputerów i mikroprocesorów produkowanych w kraju, zgodnie z Umową podpisaną ze Zjednoczeniem Przemysłu Automatyki i Aparatury Pomiarowej MERA. Problematyka czwartej grupy wymagała cybernetycznego ujęcia, toteż Profesor powiązał ściśle działalność swego zespołu pracowników naukowo badawczych i naukowo dydaktycznych z działa1nością w Polskim Towarzystwie Cybernetycznym (PTC) afiliowanym przy PAN.

Przez 10 lat był kierownikiem rocznych Kursów Doskonalenia Projektantów Systemów Informatycznych w PTC, które ukończyło 360 informatyków z wyższym wykształceniem, był kierownikiem Studium Doktoranckiego Energoelektryki ma Wydziale Elektrycznym PW (1977–79) oraz kierownikiem Studium Doktoranckiego Cybernetyki w PTC. Promował prace doktorskie poświęcone metodom optymalizacji struktury bilansu energetycznego kraju i metodom optymalizacji nakładów na prace naukowo-badawcze nad nowymi technologiami i konstrukcjami w wytwarzaniu, przesyle i użytkowaniu energii. Ponad 40 prac doktorskich pod Jego opieką zostało obronionych w tym 2 przez cudzoziemców.

Intensywną działalność prowadził w organizacjach technicznych i radach naukowych, m.in. w Komitecie Elektrotechniki PAN,. we Wrocławskim Towarzystwie Naukowym, w Polskim Komitecie Automatyki i pomiarów NOT jako prezes w latach 1960-tych przez 3 kadencje (10 lat), jako przewodniczący Oddziału Wrocławskiego PTC (1961-71), jako wiceprezes Zarządu Głównego w Warszawie (8 lat), w Komitecie Energetyki PAN, w Komisji Głównej Automatyzacji; Sterowania i Pomiarów przy KNIT, w Komitecie Automatyki i Cybernetyki Technicznej PAN, w Radzie ds. Gospodarki Paliwowo-Energetycznej, w Stałej Komisji Energetycznej RWPG jako ekspert.

Był przewodniczącym Rady Naukowej IASE we Wrocławiu, przewodniczącym Podkomisji Ekspertów ds. Energetyki przy Urzędzie ds. Postępu Technicznego i Wdrożeń. W latach 1972-82 był początkowo wiceprezesem, a następnie prezesem Oddziału Warszawskiego PTC. Był członkiem zwyczajnym Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. Został członkiem honorowym PTC.

Opublikował ponad 60 prac naukowych, w tym 3 książki (PWN Ossolineum) i 3 skrypty (PWN). Brał czynny udział w konferencjach zagranicznych i krajowych. W ciągu dwóch lat był kierownikiem Studium Doktoranckiego na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. W 1981 r. przeszedł na emeryturę.

Był kombatantem i członkiem ZBOWID. Otrzymał liczne medale, odznaczenia i nagrody: Medal Zwycięstwa I Wolności (1945), Nagrodę Państwową II stopnia (1952), Krzyż Kawalerski OOP, Order Sztandaru Pracy I kl., Medal 10-lecia Polski Ludowej, Medal Komisji Edukacji Narodowej, Odznakę 1000-lecia Państwa Polskiego, Złotą Odznakę “Zasłużony dla Dolnego Śląska”, Złotą Odznakę Honorową NOT, Medal Pamiątkowy SEP im. prof. M. Pożaryskiego.

Był wieloletnim członkiem i działaczem PTETiS: członkiem Głównej Komisji Rewizyjnej (1963-66), przewodniczącym Głównej Komisji Rewizyjnej (1966-74) i członkiem Głównej Komisji Rewizyjnej (1974-92). W roku 1986 otrzymał tytuł członka honorowego PTETiS ( nr 28 ).

Był człowiekiem życzliwym, bezpośrednim i partnerskim we współpracy. Cechowała Go rzeczowość i wysoka kultura w kontaktach osobistych.

Źródła:

- "40-lat PTETiS" Biuletyn nr 5 Pod red. A. J. Marusaka. Warszawa 2001, ss.199,